Гарааны бизнесийн үнэлгээ гэж юу вэ?

Гарааны бизнесийн үнэлгээ гэдэг нь тухайн стартапын өнөөгийн болон ирээдүйн үнэ цэнийг тооцоолох үйл явц юм. Энэ нь хөрөнгө оруулалт татах, хувьцаа хуваарилах, стратеги төлөвлөлт хийхэд чухал үүрэгтэй.

📊 Үнэлгээний гол аргачлалууд

Аргачлал

Тайлбар

Хэзээ ашиглах

Comparable Method (Сравнолт арга)

Зах зээл дээрх ижил төрлийн бизнесүүдтэй харьцуулж үнэлдэг

Эхний шатанд, зах зээлд ижил төсөл байгаа үед

Discounted Cash Flow (DCF)

Ирээдүйн мөнгөн урсгалыг өнөөгийн үнэ цэнээр тооцдог

Орлого, зардлын төсөөлөл тодорхой үед

Scorecard Method

Стартапын хүчин зүйлсийг оноогоор үнэлдэг (баг, зах зээл, бүтээгдэхүүн гэх мэт)

Хөрөнгө оруулагчтай харилцах үед

Venture Capital Method

Ирээдүйн гарах үнэ цэнийг тооцоолж, хөрөнгө оруулагчийн өгөөжийг тооцдог

Хөрөнгө оруулалт татах үе шатанд

Sources:

📈 Үнэлгээ хийхэд анхаарах гол хүчин зүйлс

• Багийн чадамж: Үүсгэн байгуулагчдын туршлага, ур чадвар
• Зах зээлийн хэмжээ ба өсөлт: Хэрэглэгчийн сегмент, өрсөлдөөн
• Бүтээгдэхүүний онцлог: Технологийн давуу тал, шийдэж буй асуудал
• Орлого, зардлын төсөөлөл: Санхүүгийн загварчлал
• Хөрөнгө оруулагчийн хүлээлт: IRR, ROI, гарах стратеги

🧭 Үнэлгээний үе шаттай стратеги

1. Pre-seed/Idea stage: Онооны арга, харьцуулалт
2. Seed stage: DCF, VC арга
3. Growth stage: Санхүүгийн загвар, зах зээлийн үнэлгээ
4. Exit stage: IPO, M&A үнэлгээ

💡 Монголын нөхцөлд тохирсон зөвлөмж

• Дотоодын хөрөнгө оруулагчдын хүлээлтийг ойлгох: ROI, хяналтын хувь
• Бизнес инкубатор, акселераторын зөвлөмжийг ашиглах: Startup proposal гарын авлага
• Монгол хэл дээрх ном, гарын авлагыг судлах: “Гарааны бизнесийн үнэлгээ” ном

📘 Практик алхмууд

1. Санхүүгийн загвар боловсруул: 3–5 жилийн орлого, зардал, ашгийн төсөөлөл
2. Зах зээлийн судалгаа хий: Хэрэглэгчийн сегмент, өрсөлдөгчид
3. Үнэлгээний арга сонго: Үе шат, зорилгоос хамааруулж
4. Pitch deck бэлд: Үнэлгээний үндэслэл, хөрөнгө оруулалтын санал
5. Хэлэлцээрт бэлд: Хувьцааны хуваарилалт, хяналтын бүтэц

Хэрвээ та өөрийн стартапын салбар, хөгжлийн үе шат, хөрөнгө оруулалтын зорилгоо хэлж өгвөл илүү нарийвчилсан үнэлгээний стратеги боловсруулж өгч чадна. Та хүсвэл pitch deck-ийн бүтэц, үнэлгээний Excel загвар, хөрөнгө оруулагчтай харилцах зөвлөмжүүдийг ч хамт гаргаж өгч болно.

Дэлхийн стартапууд гарааны бизнесийн үнэлгээнд хэрхэн хандсан, ямар алдаа оноо гаргасан бодит кейсүүдийг энд танилцуулж байна. Эдгээр нь бизнесийн зөвлөх үйлчилгээний контентод суурь болохуйц практик сургамж, стратегийн жишээ болно.

🌍 Бодит кейсүүд: Гарааны бизнесийн үнэлгээний амжилт ба алдаа

1. Airbnb – Хэт даруухан үнэлгээ, хурдан өсөлт

• Анхны үнэлгээ (2009): $2.4 сая
• Аргачлал: Зах зээлийн харьцуулалт + багийн чадамж
• Сургамж: Үүсгэн байгуулагчид зах зээлээ дутуу үнэлсэн. Гэхдээ хурдан өсөлт нь дараагийн хөрөнгө оруулалтад өндөр үнэлгээ авчирсан.
• Одоо (2025): >$80 тэрбум

2. Dropbox – Хэт өндөр үнэлгээ, дараах дарамт

• Анхны үнэлгээ (Series A, 2007): $4 сая
• Series B үнэлгээ (2011): $4 тэрбум
• Сургамж: Хэт өндөр үнэлгээ нь IPO үед бууралт авчирсан. Хөрөнгө оруулагчийн хүлээлт хэт өндөр байсан.
• Аргачлал: DCF + хэрэглэгчийн өсөлт

3. WeWork – Үнэлгээний хөөс, бодит үнэ цэнийн зөрүү

• Хамгийн өндөр үнэлгээ (2019): $47 тэрбум
• IPO үеийн үнэлгээ: $9 тэрбум
• Сургамж: Бодит орлого, ашигт ажиллагааг үл тоосон. Бренд, CEO-ийн харизм дээр тулгуурласан үнэлгээ нь хөрөнгө оруулагчдад эрсдэл дагуулсан.
• Аргачлал: VC method + ирээдүйн өсөлтийн төсөөлөл

4. Tesla (анхны үе шат) – Хэт эрсдэлтэй, гэхдээ стратегитай үнэлгээ

• Анхны үнэлгээ (2004): $7.5 сая
• Аргачлал: Технологийн инноваци + багийн чадамж
• Сургамж: Хөрөнгө оруулагчид эрсдэл хүлээсэн ч стратеги, мисс нь үнэлгээг баталгаажуулсан.
• Одоо (2025): >$600 тэрбум

5. Clean Energy стартап – үнэлгээний шинэ аргачлал

• Жишээ: 2020 онд байгуулагдсан усны хаягдал дахин боловсруулах стартап
• Аргачлал: Impact valuation + ESG үнэлгээ
• Сургамж: Хөрөнгө оруулагчид зөвхөн санхүүгийн өгөөж бус нийгмийн нөлөөллийг ч тооцсон. Энэ нь хөрөнгө оруулалт татахад давуу тал болсон.